Πολιτικοποίηση ποδοσφαίρου

«Ο πόλεμος των κερκίδων»: Ποδόσφαιρο και πολιτική στα κυπριακά γήπεδα

Η διασύνδεση πολιτικής και ποδοσφαίρου είναι σχεδόν αναπόφευκτη στην κυπριακή αθλητική «αρένα». Μια από τις παραδοξότητες που παρατηρείται στον ομολογουμένως ιδιόμορφο χώρο του κυπριακού ποδοσφαίρου είναι η έντονη διαχρονική κομματική αντιπαράθεση μεταξύ οπαδών. Η αντιπαράθεση αυτή εκφράζεται δυστυχώς μέσω υβριστικών, ως επί το πλείστον, συνθημάτων, ενώ έντονο είναι πολλές φορές και το φαινόμενο βίας. Το αποτέλεσμα είναι να γινόμαστε μάρτυρες ενός «αρρωστημένου» πολλές φορές φανατισμού, ο οποίος μετατρέπει τα γήπεδα σε «πεδία μάχης» και τους οπαδούς σε μονομάχους.

Είναι αλήθεια ότι πολλές από τις γνωστές ποδοσφαιρικές αντιπαλότητες ανά το παγκόσμιο (π.χ. Ρεάλ-Μπαρτσελόνα, Σέλτικ-Ρέϊντζερς, κτλ) στηρίζονται σε αντίθετες πολιτικές ή/και θρησκευτικές πεποιθήσεις. Το αξιοσημείωτο όμως στην περί-πτωση του κυπριακού ποδοσφαίρου είναι η κομματική όψη της αντιπαλότητας φαινόμενο που δεν παρατηρείται σε άλλες χώρες. Πολλοί Κύπριοι οπαδοί μάλιστα έκτος από τα πολιτικά συνθήματα που «εκτοξεύουν», «εισάγουν» στις κερκίδες και ξενόφερτα σύμβολα (όπως για παράδειγμα τον Τσε Γκεβάρα, σφυροδρέπανα, σβάστικες, κέλτικους σταυρούς, κτλ), πιστεύοντας ότι αυτά αντικατοπτρίζουν τις πολιτικές τους πεποιθήσεις.

Πώς εξηγείται τελικά το φαινόμενο αυτό; Μήπως η συμπεριφορά αυτή εκφράζει απλά την απόδραση των οπαδών από μια μονότονη ρουτίνα; Είναι δηλαδή απλά κάποιου είδους εκτόνωσης; Ή μήπως τα πράγματα είναι πολύ πιο βαθιά και αυτό που βλέπουμε είναι ένα πραγματικό κομματικό/ιδεο-λογικό μίσος; Μήπως στα γήπεδα ζούμε τελικά το πραγματικό μέγεθος της πολιτικής έχθρας που υπάρχει στην κοινωνία μας, το οποίο απλά δεν βιώνουμε στην καθημερινότητά μας; Άραγε οι φανατικοί οπαδοί -κράχτες πολιτικών συνθημάτων και χρήστες ακραίων πολιτικών συμβόλων- κατανοούν πραγματικά τη σημασία τους; Γνωρίζει δηλαδή ο 15χρονος οπαδός γιατί κραυγάζει αντικομμουνιστικά ή αντιφασιστικά συνθήματα και γιατί ανεμίζει την σημαία με την σβάστικα ή τον Τσε Γκεβάρα;

Η πηγή και εξέλιξη της κομματικό/ιδεολογικής πόλωσης στο κυπριακό ποδόσφαιρο

Στις αρχές του 1900, και συγκεκριμένα το 1914, ιδρύθηκε η ΠΟΠ (Παγκύπρια Οργάνωση Ποδοσφαί-ρου), η οποία δημιούργησε μερικά από τα πρώτα ποδοσφαιρικά σωματεία, όπως το ΤΡΑΣΤ και τον Πανεργατικό. Το 1924 ορισμένα άτομα τα οποία δεν έγιναν αποδεκτά από το ΤΡΑΣΤ δημιούργησαν τον ΑΠΟΕΛ. Η μεγάλη όμως διαίρεση στο κυπριακό ποδόσφαιρο και η διασύνδεσή του με την πολιτική έγινε το 1948, σε μια περίοδο που η Ελλάδα μαστι-ζόταν από εμφύλιο πόλεμο. Η υποστήριξη της ελληνικής δεξιάς από την ηγεσία του ΑΠΟΕΛ ενόχλησε μέλη με αριστερές πεποιθήσεις τα οποία διαμαρτυρήθηκαν, με αποτέλεσμα να αποβληθούν από το σωματείο. Με αυτό τον τρόπο δημιουργήθηκαν τα πρώτα αριστερά σωματεία, όπως η Ομόνοια, η Νέα Σαλαμίνα, η Αλκή και ο Ορφέας. Η διαίρεση αυτή δεν επηρέασε μόνο το ποδόσφαιρο, αλλά διείσδυσε σε ολόκληρη την κοινωνική δομή της χώρας, με αποτέλεσμα την δημιουργία ανταγωνιστικών συλλόγων, καφενείων, εφημερίδων κτλ.

Οι πολιτικές εξελίξεις του ’60 και του ’70 μεταφέρθηκαν στο αθλητικό γίγνεσθαι και αυτό είχε ως αποτέλεσμα την πλήρη πολιτικοποίηση του ποδοσφαίρου. Ο ανταγωνισμός στον χώρο του γηπέδου ήταν έντονος, αφού εκτός από τον «πόλεμο των κερκίδων» οι «ομοιδεάτικες» ομάδες προκαθόριζαν πολλές φορές τα αποτελέσματα των μεταξύ τους παιχνιδιών.

Τα τέλη της δεκαετίας του ’70 και η δεκαετία του ’80 σημαδεύτηκαν από τον διαχωρισμό των Κυπρίων σε «Γριβικούς» και «Μακαριακούς». Παρόλο που γύρω στο ’90 ο διαχωρισμός αυτός είχε ουσιαστικά εκφυλιστεί, η πολιτική κόντρα στον ποδοσφαιρικό χώρο εξακολουθούσε να είναι ιδιαίτερα έντονη. Για παράδειγμα, ένα από τα συνθήματα που αντηχούσε πολύ συχνά στους αγώνες του ΑΠΟΕΛ ήταν το «σεισμός-σεισμός συναγερμός» και το «καλύτερα φασίστας δεξιός παρά π… γιος αριστερός». Με λίγα λόγια, η διασύνδεση ΑΠΟΕΛ, Ανόρθωσης, Απόλλωνα και Ολυμπιακού με τη δεξιά (και κυρίως με τον ΔΗΣΥ), αλλά και Ομόνοιας, Σαλαμίνας και Αλκής με την αριστερά (και κυρίως με το ΑΚΕΛ), παρέμειναν.

Τα τελευταία χρόνια, στις τάξεις των δεξιών ομάδων παρατηρείται κάποιος διαχωρισμός κόμματος και ομάδας. Δεν ισχύει όμως το ίδιο με τους οπαδούς της Ομόνοιας, αφού πρωτίστως θεωρούνται, αλλά και θεωρούν εαυτούς, ως γνήσιους «προλετάριους», «υπερασπιστές» των αριστερών ιδεωδών.

Χαρακτηριστικό είναι ότι, ενώ οι οπαδοί της Ομόνοιας φώναζαν παλαιότερα υβριστικά πολιτικά συνθήματα εναντίον των οπαδών του ΑΠΟΕΛ, του τύπου «π… γιοι φασίστες δεξιοί», τα τελευταία χρόνια αυτά ελαχιστοποιήθηκαν και το «φασίστες δεξιοί» αντικαταστάθηκε με το «πορτοκαλί». Όσον αφορά δε στην κερκίδα του ΑΠΟΕΛ, συνθήματα όπως «σεισμός-σεισμός συναγερμός» και «ζει, ζει και μας καθοδηγεί» είναι ανύπαρκτα (παρόλο που το πρόσωπο του Γρίβα εμφανίζεται συχνά-πυκνά σε πορτοκαλί φανέλες). Καθότι όμως οι οπαδοί της Ομόνοιας παραμένουν στην μεγάλη τους πλειοψηφία αριστεροί, οι αντίπαλοί τους συνεχίζουν να «εξακοντίζουν» πεπαλαιωμένα συνθήματα, όπως το «κλασικό» πλέον «π… γιοι αριστεροί». Τόσο δε στις καθημερινές τους συζητήσεις, όσο και στις ιστοσελίδες των ομάδων τους, συχνά χαρακτηρίζουν την Ομόνοια ως «παράρτημα του ΑΚΕΛ» ή «παράρτημα της κυβέρνησης».

Κομματικές και εθνικές κόντρες στην ποδοσφαιρική «αρένα»

Ένα άλλο φαινόμενο που παρατηρείται στο κυπριακό ποδόσφαιρο είναι η «χρήση» του αθλήματος από πολιτικά πρόσωπα ως πόλος έλξης ψηφοφόρων, καθώς και από κομματικές ηγεσίες για σκοπούς συσπείρωσης, κυρίως σε περιόδους προεκλογικής αναμέτρησης. Ως εκ τούτου, γινόμαστε μάρτυρες του θεάματος της πομπώδους εμφάνισης διαφόρων σημαντικών πολιτικών προσώπων στις κερκίδες (κατά προτίμηση στην άνεση των περίφημων «boxes»).

Δεν θα μπορούσε να μείνει ασχολίαστο το γεγονός ότι η διασύνδεση ποδοσφαίρου και κομματικής συσπείρωσης είναι εντονότερη στις τάξεις της Ομό-νοιας, καθότι η ταύτιση της ομάδας με το ΑΚΕΛ είναι πλήρης. Αυτό όμως δεν παρατηρείται τόσο έντονα και στον ΑΠΟΕΛ, καθότι ο κόσμος του δεν ταυτίζεται απόλυτα με τον ΔΗΣΥ, αφού πολλά από τα στελέχη του κόμματος είναι οπαδοί άλλων δεξιών ομάδων (όπως Ανόρθωσης, Απόλλωνα, Ολυμπιακού, Εθνικού Άχνας, ΕΝΠ και Δόξας Κατωκοπιάς).

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην περίπτωση των δεξιών σωματείων, οι οπαδοί δεν συσχετίζουν πλέον άμεσα την κομματική τους ταυτότητα με αυτή της ομάδας τους. Εν τούτοις, αισθάνονται έντονη την ανάγκη να τονίσουν την ελληνικότητά τους και σε λιγότερο βαθμό την πίστη τους σε ελληνορθόδοξες πεποιθήσεις. Αντιθέτως, οι οπαδοί της Ομόνοιας προσπαθούν να αποδείξουν ότι είναι Κύπριοι και ΟΧΙ Έλληνες. Ως εκ τούτου, στις κερκίδες δεξιών ομάδων κυματίζουν συχνά οι γαλανόλευκες, ενώ στην πράσινη κερκίδα αναρτώνται μόνο Κυπριακές σημαίες και δυστυχώς κάποιες φορές ανθελληνικές, όπως γαλανόλευκες που αντί σταυρού φέρουν σφυροδρέπανο.

Με λίγα λόγια, τα τελευταία χρόνια η πολιτική στο ποδόσφαιρο έχει εξελιχθεί σε «αναμέτρηση» «κυπρο-κεντρισμού»«ελληνο-κεντρισμού», με τις δύο πλευρές να προσπαθούν να ταυτίσουν την ομάδα τους με εθνική οντότητα, μετατοπίζοντας έτσι την «πάλαι ποτέ» κόντρα από κομματική σε εθνική.

Προβληματισμός :

Πού να οδηγείται άραγε το κυπριακό ποδόσφαιρο και κατ” επέκταση η κυπριακή κοινωνία; Μήπως ο αντίκτυπος των όσων λαμβάνουν χώρα εντός γηπέδων είναι μηδαμινός στην καθημερινότητά μας και με την έξοδο των οπαδών από τις ποδοσφαιρικές «αρένες» η ζωή συνεχίζεται σε φυσιολογικούς ρυθμούς; Ή μήπως όλα αυτά μας οδηγούν τελικά σε παρωχημένες εποχές, ανακυκλώνοντας παλαιές έχθρες και έριδες; Άραγε το αρχαίο Ολυμπιακό πνεύμα του «ευ αγωνίζεσθε» δεν είναι και τόσο «αθάνατο» και μάταια τελικά βροντοφωνάζουμε στον «αγνό πατέρα του ωραίου, του μεγάλου και τ” αληθινού» να «αστράψει» «στη δόξα της δικής του γης και του ουρανού»;